Lịch sử Thống_nhất_Ả_Rập_Xê_Út

Nhà Saud tiếp quản Riyadh

Năm 1901, con trai của Abdul Rahman bin Faisal, tức Ibn Saud sau này, yêu cầu Tiểu vương Kuwait giúp đỡ về nhân lực và tiếp tế để tấn công Riyadh. Tiểu vương Kuwait từng nhiều lần giao tranh với Nhà Rashid, ông ta đồng ý với đề nghị này và cấp cho Ibn Saud ngựa và vũ khí. Mặc dù số lượng người chính xác có tăng giảm trong hành trình sau đó, song ông được cho là rời đi với khoảng 40 người.[10]

Đến tháng 1 năm 1902, Ibn Saud cùng quân của mình đến Riyadh. Do quân số ít, ông nhận thấy cách duy nhất để đoạt được thành phố là chiếm thành Masmak và giết chết thành chủ Riyadh là Ibn Ajlan, và thành công trong mục tiêu này. Sau khi tái chiếm được quê hương, Ibn Saud chứng minh được rằng mình sở hữu các phẩm chất cần thiết để trở thành một sheikh hoặc emir: khả năng lãnh đạo, lòng dũng cảm và vận may,[11][12] và sự kiện này đánh dấu khởi đầu Tiểu vương quốc Nejd và Hasa,[13] which lasted until 1921.[14]

Chiến tranh Saud–Rashid

Bán đảo Ả Rập năm 1914

Chiến tranh lần thứ nhất giữa Nhà Saud và Nhà Rashid cai trị Tiểu vương quốc Jabal Shammar mới thành lập bao gồm nhiều trận đánh rời rạc từ năm 1903 đến năm 1907. Chiến tranh kết thúc khi Nhà Saud chiếm được vùng Al-Qassim sau chiến thắng quyết định tại Qasim vào ngày 13 tháng 4 năm 1906,[15] song các cuộc giao chiến khác vẫn tiếp tục sang năm 1907.

Trong cuộc chiến thứ nhì giữa hai gia tộc này, lực lượng của Nhà Saud có đồng minh là lực lượng Ikhwan. Vào ngày 2 tháng 11 năm 1921, Jebel Shammar hoàn toàn bị quân Saud chinh phục và sau đó bị sáp nhập vào Vương quốc Nejd.

Al-Hasa và Qatif

Năm 1913, Ibn Saud với hỗ trợ của Ikhwan,[16] đã tiến hành chinh phục al-Hasa từ tay một đội quân đồn trú của Ottoman vốn kiểm soát khu vực này từ năm 1871.[17] Sau đó, ông hợp nhất al-Hasa và Qatif vào quốc gia của mình.[18] Nhân dân tại các khu vực này là các tín đồ Hồi giáo Shia và Thanh giáo Wahhabi, kết quả là những hình phạt khắc nghiệt cho Hồi giáo Shia tại Ả Rập Xê Út, tương phản với chính sách khoan dung của triều đình Ottoman theo Hồi giáo Sunni trước đó.[16]

Chiến tranh Kuwait–Najd

Chiến tranh Kuwait-Najd diễn ra vì Ibn Saud muốn thôn tính Kuwait.[19][20] Ibn Saud khẳng định rằng lãnh thổ của Kuwait thuộc về mình.[20] Xung đột nghiêm trọng giữa Kuwait và Najd khiến hàng trăm người Kuwait thiệt mạng. Chiến tranh dẫn đến các cuộc đụng độ biên giới rải rác trong suốt thời kỳ 1919–1920.Bản mẫu:CN

Sau Chiến tranh Kuwait–Najd, Ibn Saud áp đặt phong toả mậu dịch chặt chẽ chống lại Kuwait trong 14 năm từ năm 1923 đến năm 1937.[19][21] Mục tiêu của các cuộc tấn công về kinh tế và quân sự từ phía Nhà Saud nhằm vào Kuwait là để thôn tính hết mức có thể lãnh thổ của Kuwait.[19] Trong Hội nghị Uqair vào năm 1922, biên giới giữa Kuwait và Najd được xác định.[19] Kuwait không có đại biểu trong hội nghị Uqair.[19] Ibn Saud thuyết phục Cao uỷ Anh tại Iraq Percy Cox trao cho ông hai phần ba lãnh thổ của Kuwait.[19] Hơn một mửa lãnh thổ Kuwait bị mất do hội nghị Uqair.[19] Sau hội nghị này, Kuwait vẫn phải chịu phong toả kinh tế của Nhà Saud và thỉnh thoảng lại bị quân Saud tấn công.[19]

Thế chiến I

Đến tháng 12 năm 1915, chính phủ Anh nỗ lực vun đắp ủng hộ lẫn nhau với Ibn Saud thông qua một điệp viên mật là Thuyền trưởng William Shakespear, kết quả đạt được là Hiệp định Darin. Sau khi Shakespear mất trong trận Jarrab giữa Nhà Saud và Nhà Rashid, người Anh bắt đầu hỗ trợ kình địch của Ibn Saud là thủ lĩnh Hejaz Sharif Hussein bin Ali. Huân tước Herbert Kitchener cũng kêu gọi Hussein bin Ali, Sharif của Mecca trợ giúp trong thế chiến và Hussein muốn đổi lấy công nhận chính trị. Các thư trao đổi với Henry McMahon đảm bảo với Hussein rằng sự giúp đỡ của ông sẽ được đền đáp bằng vùng đất giữa Ai Cập và Ba Tư, ngoại trừ các thuộc địa và lợi ích của Anh tại Kuwait, Aden, và bờ biển Syria. Trái với các đàm phán cùng Hussein bin Ali, người Anh lại tham gia Hiệp định Darin, theo đó vùng đất của Nhà Saud là một lãnh thổ bảo hộ của Anh. Ibn Saud cam kết sẽ lại tiến hành chiến tranh chống lại Ibn Rashid, vốn là một đồng minh của Ottoman. Ibn Saud cũng được trao cho một khoản thù lao hàng tháng để đổi lấy việc tiến hành chiến tranh chống lại Ibn Rashid.

Chiến tranh Nejd–Hejaz

Sharif Hussain, Sharif tại Mecca và Quốc vương của Hijaz.

Cuộc chiến đầu tiên giữa Nhà Saud và Nhà Hashem cai trị Vương quốc Hejaz, còn gọi là tranh chấp Al-Khurma diễn ra vào năm 1918–1919. Chiến tranh nằm trong phạm vi của xung đột lịch sử giữa hai gia tộc nhằm giành quyền bá chủ trên bán đảo Ả Rập.[22] Kết quả là quân Hashem chiến bại, và al-Khurma bị rơi vào tay Nhà Saud cùng lực lượng Ikhwan đồng minh, song người Anh can thiệp để ngăn vương quốc của Nhà Hashem sụp đổ nhanh chóng, và lập ra thoả thuận ngừng bắn kéo dài cho đến năm 1924.

Nhà Saud chinh phục Hejaz trong một chiến dịch vào năm 1924–1925. Chiến dịch kết thúc thành công vào tháng 12 năm 1925, khi Jeddah thất thủ. Sau đó, đến năm 1926, Ibn Saud xưng là quốc vương của Hejaz, và thăng Nejd làm một vương quốc vào năm 1927. Trong hơn 5 năm sau đó, các lãnh địa của Nhà Saud được gọi là Vương quốc Nejd và Hejaz, song chúng được cai quản với tư cách là thực thể riêng biệt.

Các vụ tấn công của Ikhwan

Lực lượng Ikhwan đồng minh của Nhà Saud tiến hành một loạt vụ cướp bóc tại Ngoại Jordan từ năm 1922 đến năm 1924. Mặc dù các vụ tấn công này không phải do Ibn Saud tổ chức, song ông không làm gì để ngăn chặn đồng minh của mình. Tuy nhiên, điều này thay đổi sau khi ông chinh phục Hejaz, khi đó lập trường chỉ trích và phản đối ngày càng tăng của Ibn Saud đối với các cuộc tấn công của Ikhwan trở thành mối thù công khai và diễn tiến thành một cuộc xung đột đổ máu từ năm 1927.

Vào đầu thập niên 1920, các cuộc tấn công của Ikhwan từ Najd vào các phần phía nam của lãnh thổ Ngoại Jordan là mối đe doạ nghiêm trọng nhất đối với vị thế của emir Abdullah tại đó.[23] Emir bất lực trong việc đẩy lui các cuộc tấn công này, do đó người Anh duy trì một căn cứ quân sự tại Marka, gần Amman.[23]

Năm 1921, một toán quân Ikhwan tấn công miền nam Iraq, cướp phá các làng của người Shia, khiến 700 người Shia Iraq thiệt mạng.[cần dẫn nguồn]

Ikhwan nổi loạn

Quân Ikhwan trong cuộc nổi loạn, họ chiến đấu với người Anh, KuwaitIbn Saud.

Đến khi quá trình bành trướng của Nhà Saud chậm lại trong thập niên 1920, một số người trong hàng ngũ Ikhwan thúc đẩy việc tiếp tục bành trướng, đặc biệt là đến các lãnh thổ do Anh kiểm soát như Ngoại Jordan ở phía bắc - là nơi Ikhwan từng tấn công từ năm 1922 đến năm 1924. Một vài khu vực tại miền trung bán đảo Ả Rập chưa bị quân Saud-Ikhwan tràn qua do họ có các hiệp ước với Anh, và Ibn Saud nhận thức được nguy cơ nếu như có xung đột với Anh. Tuy nhiên, Ikhwan được giảng rằng toàn bộ những người không theo giáo phái Wahhabi là kẻ ngoại đạo. Faisal al-Dawish từ bộ lạc Mutair và Sultan bin Bajad từ bộ lạc Otaiba là các thủ lĩnh của Ikhwan, họ nằm trong số những người cáo buộc Ibn Saud "nhân nhượng".

Cuộc nổi loạn bùng phát, đỉnh điểm là trận chiến tại Sabillah, một số người đánh giá đó là một vụ thảm sát song các nguồn thân Nhà Saud thì xem đó là một cuộc chiến công bằng.[24] Các trận đánh khác nổ ra trong suốt năm 1929 tại Jabal Shammar và tại vùng lân cận của bộ lạc Awazim. Cuộc nổi loạn bị dập tắt vào năm 1930, khi các phần tử chống đối cuối cùng đã phải đầu hàng. Những người còn sống bị tống giám, song hậu duệ của họ vẫn phản đối quyền cai trị của Nhà Saud, như Juhayman al-Otaibi đã lãnh đạo cuộc chiếm đóng Đại Thánh đường vào năm 1979.[25][cần kiểm chứng]

Thành lập Ả Rập Xê Út

Vương quốc Ả Rập Xê Út được công bố vào ngày 23 tháng 9 năm 1932. Con trai cả của Ibn Saud là Saud trở thành thái tử vào năm 1933.[26] Tuy nhiên, trước khi phát hiện được dầu mỏ vào năm 1938, Ả Rập Xê Út mới thành lập vẫn chỉ là một trong các quốc gia nghèo nhất trên thế giới.[27]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Thống_nhất_Ả_Rập_Xê_Út http://faculty.uca.edu/markm/tpi_narrative_middlee... //dx.doi.org/10.1080%2F1353019042000203412 //dx.doi.org/10.2307%2F20030644 http://www.kingsaud.org/history/article/upbringing... http://ipac.kacst.edu.sa/eDoc/eBook/377.pdf http://etheses.whiterose.ac.uk/529/1/uk_bl_ethos_4... https://books.google.com/books?id=51Bb8Ix7xw8C&pg=... https://books.google.com/books?id=AwweY4yYSMIC&pg=... https://books.google.com/books?id=R0NH1CbXf24C&pg=... https://books.google.com/books?id=WjQfo3a1eVMC&pg=...